Siber Zorbalık Nedir? Nasıl Şikayet Edilir?

Siber zorbalık günümüzde ciddi boyutlara ulaşmıştır. Bu gün “internet ortamında işlenebilen suçların” yaklaşık %30 – %40’ını siber zorbalıklar oluşturmaktadır. Bu nedenle siber güvenlik uzmanı olarak siber zorbalık nedir? Nasıl şikayet edilir? Siber zorbalık türleri ve siber zorbalık nasıl önlenir? Soruları ile sık sık karşılaşmaktayız. Bu nedenle yazımızda siber zorbalık türleri ve siber zorbalık örnekleri hakkında sizlere bilgiler verdik. Bunun yanında siber zorbalık şikayeti nasıl yapılır? Ve siber zorbalık cezası hakkında da bilgi sahibi olmanız mümkündür. Ancak konunun daha anlaşılabilir olması için öncelikle siber zorbalık nedir? Sorusuna kısa da olsa yanıt vermekte fayda vardır.

İçindekiler Tablosu

Siber Zorbalık Nedir?

Zorbalık; “Gücüne ve kuvvetine güvenerek kişilerin söz hakkını veya davranış özgürlüğünü kısıtlama” olarak tanımlamaktadır. Tanımdan her ne kadar siber güvenlik veya bilişim suçları ile ilgili anlaşılmamakta ise de; Özellikle ileride detaylıca değineceğimiz siber zorbalık türleri ve siber zorbalık örneklerinden de anlaşılacağı üzere; Dijital ortamda özellikle etik olarak görülmeyen bir çok davranış siber zorbalığın konusu olabilmektedir. Bu özel hayata ilişkin bir fotoğrafın ifşası olabileceği gibi sosyal platformlar üzerinden gönderilen tehdit veya hakaret içerir mesajlar da olabilmektedir. Bu tür fiiller temel ceza yasamız Türk Ceza Kanununda da suç olarak tanımlanmış fiillerdir. Hatta failin seçimlik hareketlerine göre “yüz kızartıcı suç” olarak nitelendirilebilmesi de mümkündür.

Siber Zorbalık Türleri

Dijitalleşmenin ve internet kullanımının artmasının paralelinde her geçen gün yeni suç tipleri ortaya çıkmaktadır. Bunlardan en önemlisi de siber zorbalıklar olarak nitelendirdiğimiz suç türleridir. Bu saçlar siber zorbalık türleri olarak genellikle;

Özel hayatın gizliliğini ihlal
Basın veya internet yoluyla hakaret
Tehdit
Cinsel Taciz / Taciz
Kişilerin Huzur ve Sükununu Bozma
Şantaj
İftira
Israrlı Takip
Kişisel Verilerin Hukuka Aykırı Olarak Ele Geçirilmesi

Olarak gerçekleşmesi mümkündür. Bunlar haricinde bir çok etik dışı ve gayrı ahlaki görülen bir çok davranış siber zorbalıklar olarak kabul edilmektedir. Bu tür siber zorbalıklar veya siber suçlar genel olarak “takibi şikayete bağlı suçlar” kapsamındadır. Bu nedenle siber zorbalığa maruz kalan kişilerin şikayet süresi içerisinde şikayet hakkını kullanmaları gerekmektedir.

Siber Zorbalık Örnekleri

Görüldüğü üzere internet ortamında karşılaşacağımız bir çok olumsuz hal ve davranışlar siber zorbalığın konusu olabilmektedir. Günümüzde ise siber zorbalıklar genellikle sosyal medya üzerinden gerçekleşmektedir. İşte en sık karşılaşılan siber zorbalık örnekleri;

Sosyal medya üzerinden tehdit
Sosyal Medya üzerinden hakaret
Sahte hesaplarla ısrarlı takip ve arkadaşlık istekleri ya da mesajlar
Yalan veya uydurma haberler
Kişiye ait özel hayata ilişkin bilgi ve belgelerin veya fotoğrafların paylaşılması
Özellikle cinsel taciz amaçlı mesaj ya da fotoğraflar
Başkasına ait sosyal medya hesaplarının kötü niyetli bir şekilde ele geçirilmesi

Sosyal Medya Üzerinden Hakaret

Dijital ortamda en sık işlenen suçların başında sosyal medya üzerinden hakaret suçu gelmektedir. Niteliği ve sonuçları itibariyle bir çeşit siber zorbalıklar olarak kabul edilmektedir. Hakaret suçu TCK 125/2 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;

“Mağduru muhatap olacak şekilde sesli, görüntülü veya yazılı bir iletiyle hakaret suçunun işlenmesi. Halinde fail üç ay ile iki yıl arasında hapis cezası ile cezalandırılır”

Özel Hayatın Gizliliğini İhlal

Siber güvenlik uzmanı olarak karşılaştığımız bir başka siber zorbalık türü ise özel hayatın gizliliğini ihlal suçudur. Türk Ceza Kanununun 134. Maddesinde belirlenmiş hükme göre;

“Kişilere ait ve özel hayata dair görüntü ya da sesleri hukuka aykırı bir şekilde ifşa eden kimse iki yıl ile beş yıl arasında hapis cezası ile cezalandırılır”

Sosyal Medya Hesabının Çalınması

Siber zorbalıklar kapsamında değerlendirilen bir başka eylem ise sosyal medya hesaplarının çalınmasıdır. Günümüzde bir çok kişinin değişik platformlar içinde sosyal medya hesapları bulunmaktadır. Bu nedenle günümüzde sosyal medya hesabının çalınması suçu yoğun bir şekilde karşılaşılmaktadır. Her ne kadar bu suçların önüne geçilmesi sızma testi veya penetrasyon testleri ile siber güvenlik uzmanlarınca kısmen önün geçilse de tamamen önlenememektedir. Daha çok kişisel kullanıma ait olan sosyal medya hesabının çalınması suçu; TCK 243. Maddesinde düzenlenmiş olan “bilişim sistemlerine girme” olarak değerlendirilmektedir. Buna göre;

“Bilişim sistemlerinin bir kısmına ya da tamamına hukuka aykırı bir şekilde girerek veya sehven girilmiş olmasına rağmen. Orada kalmaya devam etmek halinde fail hakkında bir yıla kadar hapis yada adlipara cezası verilir”

Sosyal Medya Üzerinden Israrlı Takip

En sık karşılaşılan siber zorbalıkların başında sosyal medya üzerinden ısrarlı takip gelmektedir. TCK 123/A maddesinde düzenlenmiştir. Bir nevi kişilerin huzur ve sükununu bozmak olarak nitelendirilmesi de mümkündür.

“Haberleşme veya iletişim araçları ile bilişim sistemlerini kullanarak temas kurmaya çalışarak herhangi bir kimse üzerinde ciddi bir huzursuzluk gerçekleşmesine neden olan fail hakkında altı ay ile iki yıl arasında hapis cezası verilmektedir.”

Siber Zorbalık Şikayet

Yukarıda belirtmiş olduğumuz siber zorbalıklar konusunda vermiş olduğumuz örneklerin çoğaltılması mümkündür. Bu fiiller genel olarak ayrıca suç olarak düzenlenmiştir ve takibi şikayet bağlı suçlardandır. Takibi şikayet tabi suçlarda şikayet süresi genel olarak 6 (altı) ay olarak belirlenmiştir. Bu nedenle herhangi bir şekilde siber zorbalığa maruz kaldığını düşündünüz andan itibaren geciktirmeksizin işlemlere başlanmalıdır. En yakın kolluk kuvvetine veya Cumhuriyet Savcılıklarına müracaat ederek şikayet hakkınızı kullanmanızda fayda vardır. Gerek emniyet müdürlükleri gerekse Cumhuriyet Savcılıkları bünyelerinde bu tür eylemlerin araştırılması ve faillerin tespiti için bilişim suçları konusunda uzman kişilerden oluşan bürolar oluşturulmaktadır. Siber güvenlik uzmanlarının da konuya katkısı ile faillerin tespiti mümkündür.

Siber Zorbalık Cezası

Bilişim sistemleri ve dijital platformlar kullanılarak işlenilebilen suçlar genellikle siber zorbalığa işarettir. Yukarıda da görüldüğü gibi failin eylemlerine göre siber zorbalığın cezası da değişebilmektedir. Özellikle yoğun bir şekilde işlenen; Sosyal medya üzerinden hakaret, Özel hayatın gizliliğini ihlal ve sosyal medya üzerinden ısrarlı takip gibi suçlarda 2 ay ile 3 yıl arasında hapis cezası öngörülmektedir. Caydırıcı olarak görünmesede failin benzeri eylemlerine devam etmesi halinde caydırıcı cezalarla karşılaşılması mümkündür. Bunlar zorlama hapsi olabileceği gibi tutuklama tedbiri şekilnde de gerçekleşmektedir.

Türkiye’de Siber Zorbalık İstatistikleri

İnternet ortamında işlenebilen suçların büyük bir kısmı ayrıca siber zorbalığa örnektir. 2021 yılı Adalet Bakanlığı İstatistiklerine göre Türkiye genelinde işlenin suçların yaklaşık %22’si internet ortamında veya bilişim sistemleri kullanılarak işlenmektedir. Bu nedenle Türkiye’de siber zorbalık istatistikleri belirlenirken bu veriler dikkate alınmalıdır. Bunlar arasında yukarıda siber zorbalık türleri ve siber zorbalık örnekleri başlıklarında belirtmiş olduğumuz; Sosyal medya üzerinden hakaret, özel hayatın gizliliğini ihlal, sosyal medya üzerinden ısrarlı takip ve sosyal medya hesaplarının çalınması gelmektedir. Ancak özellikle yaşanan uzun pandemi süresinde ve sonrasında genel olarak insanların internet kullanımında bir artış gözlemlenmiştir. Bu nedenle özellikle 2022 – 2023 yıllarında dünya genelinde siber zorbalıkların artmıştır. Dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de siber zorbalıkların eskiye nazaran artmış olduğu gözlemlenmektedir. Son istatistiklere göre Türkiye’de siber zorbalık istatistiklerinde belirtmiş olduğumuz oranın %30’lara kadar vardığı tahmin edilmektedir.

Siber Zorbalıklar Nasıl Önlenir?

Her ne kadar tamamen önüne geçilmesi bu günkü koşullarda mümkün gibi görünmese de alınacak ciddi önlemler ile siber zorbalıkların büyük ölçüde azaltılması mümkündür. Siber güvenlik uzmanı olarak; Siber zorbalık nasıl önlenir? Konusunda aşağıdaki önerilerde bulunmamız mümkündür.

Kişisel kullanımda kullandığımız, bilgisayar, tablet ya da telefonlar için hazırlanmış zararlı yazılım veya kötü amaçlı yazılım programlarını kullanmak gereklidir.
Özellikle sosyal platformlarda tanımadığımız ve şüpheli gördüğümüz kişiler ile iletişimden sakınmalıyız.
Kullanmış olduğumuz sistemlerde belirli zamanlarla sızma testi, penetrasyon testi veya kötü amaçlı yazılım testlerini yaptırmamız oldukça önemlidir.
Kısmen de olsa siber güvenlik alanında bilgi sahibi olmak siber zorbalıkların önlenmesinde oldukça önemlidir.
Ebeveyn ve eğitimciler özellikle çocukların bu tür siber zorbalıklara maruz kalmaması açısından bilinçlendirilerek gerekli önlemleri almaları sağlanmalıdır.

Bilişim suçlarının ve siber zorbalıkların önlenmesinde en etkili yöntemin caydırıcılık olduğunu düşünmekteyiz. Bu nedenle herhangi bir şekilde siber zorbalığa maruz kaldığını düşünen kişilerin mutlaka şikayet hakkını ilgili mercilerde kullanmalarını önermekteyiz.